Media w „czasach zarazy”

Artykuł opublikowany 09.01.2023

 

Patrzymy z przerażeniem na postawę rosyjskiego społeczeństwa wobec wojny, którą Rosja wypowiedziała sąsiadom. Według ośrodków badania opinii publicznej ponad 80% Rosjan popiera działania Władimira Putina. Nie pojmujemy, jak to możliwe, że pod wpływem medialnej propagandy zdecydowana większość Rosjan, uważa i nazywa agresję swojego kraju wobec Ukrainy „operacją specjalną, mającą na celu denazyfikację”. Za stan umysłów mieszkańców Federacji Rosyjskiej odpowiadają w dużym stopniu media.

 

Kiedyś Niemcy, dziś Rosjanie

Podobnie, w latach trzydziestych dwudziestego wieku propaganda doprowadziła do powszechnej przemiany Niemców w antysemickie i anty-słowiańskie bestie, gardzące ludźmi z innych, uważanych przez siebie za niższe narodów. Bezwzględna populistyczna, rasistowska i szowinistyczna narracja medialna zasiała nienawiść wobec obcych i przekonanie, że można w imię „narodowych” interesów napadać na inne kraje oraz dokonywać czystek etnicznych oraz innych zbrodni wojennych.

Medialne pranie mózgów przyniosło morze zbrodni i okrucieństwa. Dało chorym autorytarnym osobowościom masowe poparcie społeczne i przekonanie, że działają w imię dobra swoich narodów.  Kiedyś propagandzie poddali się Niemcy, dziś ulegają jej Rosjanie, przekonani, że mają prawo łamać prawo, podporządkowywać sobie inne narody, okupować ich ziemie, grabić mienie, gwałcić i mordować.

Żeby tak nie było, media muszą w czasach zarazy opierać się na humanistycznych wartościach. Dziennikarze pragnący być częścią wolnego dziennikarstwa opartego na ideałach niezależności, rzetelności oraz prawdy, nie mogą ulegać presji chwili. Powinni pamiętać o misji swojego zawodu i kierować się zasadami profesjonalizmu. Warto je przypomnieć.

 

 

Misja i zasady

Dziennikarz powinien być niezależny politycznie. Nie wchodzić w układy z żadną siłą polityczną, bo jego rolą jest patrzenie na ręce wszystkim politykom. Jak każdy obywatel, ma prawo do swoich poglądów. Jednak wobec prawdy, powinien pozostawać obiektywny i niezależny od wszelkich nurtów ideologicznych.

Dziennikarze nie powinni ulegać również presji komercyjnej. Nie powinni wchodzić w relacje, które mogłyby ograniczyć swobodę ich wypowiedzi. Nie powinni tracić świadomości, że pracują przede wszystkim dla swoich odbiorców. To dla nich wykorzystują swoje kompetencje i doświadczenie zawodowe, by badać i w racjonalny sposób opisywać rzeczywistość.

Dziennikarze powinni działać dla dobra wspólnego. Wspierać takie wartości jak swoboda wypowiedzi i służebny wobec opinii publicznej – charakter mediów. Wolność słowa i jej rewers, którym jest odpowiedzialność za słowo oraz głoszone opinie. Równość obywatelska. Poszanowanie praw mniejszości. Wspieranie tolerancji, różnorodności kulturowej. Obrona praworządności. Gwarancja wolności wyznania.

Zadaniem dziennikarzy i mediów jest ochrona odbiorców przed manipulacjami polityków oraz upartyjnionych i głęboko skomercjalizowanych mediów. Coraz ważniejszym celem każdego uczciwego człowieka mediów jest fact checking, czyli sprawdzanie wiarygodności informacji i danych oraz analiza opinii w debacie publicznej. Weryfikacja informacji jest – zwłaszcza w „czasach zarazy” – podstawowym obowiązkiem każdego dziennikarza i każdej redakcji czy medium.

Warto przypominać, jak ważną zasadą dziennikarstwa jest ochrona źródeł informacji. Jednak nikomu nie powinniśmy pozwalać na anonimowe wyrażanie negatywnych opinii o innych.

 

Weryfikacja obowiązkowa

Trzeba opierać się na wiedzy i udokumentowanych faktach. Jeśli mamy do czynienia z przypuszczeniem czy hipotezą, powinniśmy wyraźnie to zaznaczać. Potwierdzać informacje w niezależnych źródłach i opierać się przede wszystkim na opiniach ekspertów niezaangażowanych w bieżącą politykę.

Każdy dziennikarz powinien opisywać sprawy z dbałością, jakiej oczekiwałby od autora piszącego o nim samym.  Podstawową zasadą pozostaje wyraźne oddzielanie informacji od opinii i komentarzy. Wolność słowa, którą cieszymy się w demokracji musi być powiązana z odpowiedzialnością, niezależnością, rzetelnością i prawdą.

Walcząc o odbiorców nie możemy rezygnować z powagi im właśnie należnej. Ważnym obowiązkiem dziennikarzy jest zwalczanie manipulacji, kłamstw, guseł, zabobonów, fake newsów, postprawdy, obskurantyzmu i innych tego typu zjawisk. Dziennikarstwo nie powinno być nudne, ale nie może stawać się rozrywką. Miejmy i ceńmy poczucie humoru – nawet lub może zwłaszcza – w „czasach zarazy”. Jest niezbędne, aby taki okres jakoś przeżyć. Nic nie jest tak groźne dla satrapów i ich akolitów jak uśmiechnięte twarze, więc poczucie humoru – i nadzieja – powinny stanowić nasz bastion.

 

 Autor: Jarosław Gugała, dziennikarz, prezenter radiowy i telewizyjny, aktor, wykładowca.

 

POWRÓT ↵

Related Posts

Begin typing your search term above and press enter to search. Press ESC to cancel.

Back To Top