Pandemia zmieniła sposób świadczenia pracy. Wiele firm – przynajmniej przez jakiś czas – zdecydowało się na home office lub model hybrydowy. Przywilej pracy z domu wciąż ma jednak mały odsetek pracujących w Polsce – według danych GUS na koniec września 2020 r. w tej formule pracowało 5,8 proc. zatrudnionych. Praca z domu to jedynie początek zmian. Pracownicy i pracodawcy potrzebują więcej.
Z danych GUS wynika, że na pracę z domu decydowały się najczęściej duże firmy, zatrudniające powyżej 49 osób. Im mniejsza firma, tym mniejsze prawdopodobieństwo możliwości wykonywania pracy z domu. Statystyki pokazują również, że jest to przywilej głównie dużych miast. Pod koniec III kwartału 2020 r. co szósty zatrudniony w regionie warszawskim wykonywał swoją pracę zdalnie. W regionie podlaskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim w tym samym czasie z home office korzystało zaledwie 1 proc. pracujących.
PERSPEKTYWA PRACOWNIKÓW
Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego i Polskiego Funduszu Rozwoju spośród osób, które mogą wykonywać swoje obowiązki zdalnie (około 40 proc. respondentów), jedynie 12 proc. chce w ten sposób pracować; 14 proc. zadeklarowało, że najlepszym dla nich modelem pracy jest forma mieszana – zdalna i w miejscu pracy, natomiast dla 16 proc. najbardziej optymalne jest wykonywanie obowiązków w miejscu pracy. To zróżnicowanie wskazuje, że pracownicy chcą mieć możliwość wyboru, dlatego ciężar dostosowania się i zapewnienia elastyczności w miejscu pracy będzie leżał po stronie pracodawców.
Tendencja ta widoczna jest także w raporcie Rynek pracy po koronawirusie (BIGRAM i THINKTANK, 2020, partnerzy: Orange Polska i Credit Agricole Bank), w którym uznano model hybrydowy za najpopularniejszy trend przyszłego rynku pracy, ze wskazaniem na autonomię pracowników w tym zakresie.
Pracownicy widzą korzyści wynikające z home office (z badania THINKTANK i BIGRAM wynika, że tylko 6 proc. ankietowanych nie dostrzega żadnych zalet takiej formy aktywności zawodowej).
Na liście plusów najwyżej plasuje się:
- oszczędność czasu na dojazdy do biura i podróże służbowe (73 proc.),
- bardziej elastyczne godziny pracy (69 proc.),
- więcej czasu spędzanego w domu (41 proc.),
- większa autonomia w wykonywaniu zadań (38 proc.).
Pracownicy widzą też wady takiej organizacji pracy. Początkowo uskarżali się na:
- brak dogodnych warunków do pracy zdalnej (41 proc.) – zapewnienie ich stanowi minimum, które pracodawca musi zagwarantować.
Z raportu wynika jednak, że koncentracja jedynie na problemach technicznych nie jest wystarczająca, bo wyzwań jest więcej.
- odczucie izolacji (69 proc.),
- brak kontaktu ze współpracownikami (59 proc.),
- poczucie ciągłego bycia w pracy (48 proc.) doświadczane przez większość respondentów.
Wskazane problemy obniżają efektywność wykonywanych obowiązków oraz osłabiają dobrostan pracowników.
ZDROWIE PSYCHICZNE ZATRUDNIONYCH
„The Wall Street Journal” już w kwietniu 2020 r. – a więc na początku epidemii koronawirusa – zauważył, że internetowy serwis terapeutyczny Talkspace odnotował wzrost popytu o 65 proc., a Ginger (oparty na czacie terapeutycznym) o 88 proc. W Polsce brakuje danych, które pokazałyby, jaki odsetek osób skorzystał ze wsparcia psychologicznego od początku epidemii, lub danych o firmach świadczących takie usługi online. Nie ma jednak wątpliwości, że wraz z nadejściem COVID-19 wzrosły potrzeby pracowników w tym zakresie. Według GUS ponad 7 mln osób przyznało, że ich dobrostan psychiczny został zachwiany przez warunki, którym muszą sprostać w pracy, a co czwarta osoba mierzy się z presją wynikającą z obowiązków zawodowych.
Dane te potwierdza raport Rynek pracy po koronawirusie, zgodnie z którym aż 71 proc. respondentów uważa, że podczas epidemii na pracowników wywierana jest większa presja. Co więcej, badanie The Workforce View 2018 in Europe wskazuje na wysoki poziom stresu doświadczany przez Polki i Polaków w miejscu pracy oraz niski poziom równowagi między pracą a życiem prywatnym.
Ponadto według badania Eurostatu tylko 47,5 proc. zatrudnionych w Polsce uważa, że ma dobre relacje z przełożonymi – co daje Polsce przedostatnie miejsce w UE (dla porównania w Danii wynosi ona 70,8 proc., a na Malcie – 82,5 proc.).
Przed epidemią niewielu pracodawców martwiło się o dobrostan psychiczny pracowników. W wielu firmach, szczególnie dużych korporacjach, jeszcze przed CO VID-19 funkcjonowały wprawdzie programy well-beingowe, zbudowane w oparciu o work-life balance, ale wprost o zdrowiu psychicznym mówiło się niewiele. Najczęściej pracownicy otrzymywali benefity pozapłacowe w postaci prywatnej opieki medycznej i/lub karnetu na siłownię lub fitness. Dziś biznes zdaje sobie sprawę, że musi zadbać o podstawowe usługi w zakresie zdrowia psychicznego, bo dzięki nim ma szansę ograniczyć rosnące wskaźniki: lęku, depresji i nadużywania substancji odurzających. Dlatego firmy coraz częściej w swoich szeregach mają psychologów lub współpracują z firmami zewnętrznymi zapewniającymi konsultacje zgodnie z zapotrzebowaniem firmy.
Jak widać, oczekiwania pracowników się zmieniły. Coraz większy odsetek zatrudnionych chce indywidualnego podejścia do potrzeb pracowniczych – i nie dotyczy to jedynie elastycznego czasu pracy czy możliwości pracy z domu, ale też doradztwa dotyczącego ochrony zdrowia i profilaktyki zdrowotnej (według raportu Kapitał zdrowia 2020. Pandemia: punkt zwrotny dla benefitów pracowniczych aż 82 proc. ankietowanych oczekuje tego od pracodawców i aż 43 proc. wskazuje benefity wspierające zdrowie psychiczne za istotne w przyszłości). Coraz częściej pracownicy oczekują od pracodawców, że świadczenia obejmą również ich rodziny. Poza umożliwieniem pracownikom wykonywania pracy z domu, pracodawcy powinni więc skoncentrować się na minimalizowaniu negatywnych psychologicznych skutków epidemii np. poprzez zapewnienie pracownikom konsultacji psychologicznych i/lub szkoleń online, podczas których uczestnicy nabędą wiedzę o podstawowych emocjach i zachowaniach pojawiających się w kryzysie oraz o strategiach radzenia sobie ze stresem.
dr Katarzyna Młynek, dyrektor programowa THINKTANK
