Każdy człowiek – inicjatywa na rzecz aktualizacji Karty Praw Podstawowych UE
Prawa podstawowe w Europie rzadko znajdowały się pod tak ogromną presją, jak obecnie. Nic nie będzie już takie jak przed wojną, która wybuchła na naszym kontynencie, ty bardziej istotne staje się dbanie o nasze europejskie prawa, prawa każdego z nas. W 2021 roku ruszyła wyjątkowa inicjatywa europejska pod tytułem EVERYONE, a po polsku „Każdy człowiek”, w którą włączyło się już 12 państw Unii Europejskiej. Polska jest jednym z pierwszych krajów, który dołączył do debaty nad rozszerzeniem praw obywateli UE.
Amerykańska Deklaracja Niepodległości z 1776 roku oraz Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku we Francji położyły podwaliny pod nasze nowoczesne społeczeństwo, pod naszą wolność i nasze niezbywalne prawa. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej została uchwalona i podpisana w dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady UE oraz Komisji. Jest ona powszechnie stosowana przez organy i instytucje UE oraz w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE oraz sądów krajowych, na jej podstawie wydano już setki wyroków.
Przyczynkiem do rozpoczęcia paneuropejskiej debaty stała się książka autorstwa niemieckiego pisarza, znanego w Polsce w kręgach prawniczych, Ferdinanda von Schiracha pt. Jeder Mensch, w której został zawarty apel o aktualizację zapisów Karty i podjęcie działań na poziomie prawnym i politycznym. Nasze obecne czasy niosą zupełnie nowe wyzwania. Globalizacja, cyfryzacja, sztuczna inteligencja, zmiana klimatu: zagrożenia, z którymi mamy do czynienia, 200 lat temu były nie do pomyślenia. Dlatego potrzebujemy nowych, dodatkowych praw człowieka – apeluje von Schirach.
W celu szerzenia idei EVERYONE powołaną fundację Stiftung JEDER MENSCH e.V. (Fundacja EVERYONE). Inicjatywa w Polsce, pod skrzydłami Centrum Stosunków Międzynarodowych, wystartowała w ostatnim kwartale w 2021 roku. Rolę ambasadora przyjął na siebie dr hab. Adam Bodnar, prawnik i nauczyciel akademicki, dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu SWPS, były wieloletni rzecznik praw obywatelskich.
W całej Europie prowadzona jest kampania nie tylko na rzecz aktualizacji Europejskiej Karty Praw Podstawowych, ale także na rzecz jej powszechnego egzekwowania: “Parlament Europejski stoi przed wyzwaniem nie tylko utrzymania i obrony praw podstawowych Europejczyków, ale także dostosowania ich do wielkich wyzwań naszych czasów. Aby osiągnąć ten cel, potrzebna jest szeroka dyskusja we wszystkich krajach i na wszystkich szczeblach. Ponieważ nowe prawa podstawowe dotyczą nas wszystkich i każdy może przyczynić się do ich urzeczywistnienia,” podkreśla Eva Bertram, dyrektor wykonawczy fundacji Jeder Mensch e.V.
„Każdy człowiek” zyskał wsparcie znanych ekspertów, ośrodków analitycznych, organizacji pozarządowych i decydentów z takich dziedzin jak prawo, polityka, nauka i kultura. W Austrii rolę ambasadora pełni ekspert ds. praw człowieka i były specjalny sprawozdawca ONZ Manfred Nowak wraz z Wiedeńskim Forum dla Demokracji i Praw Człowieka. W Niemczech do grona ambasadorów należą ekonomistka polityczna i naukowiec Maja Göpel, prawnik specjalizujący się w ochronie środowiska Remo Klinger oraz prawnik i publicysta Ulrich Karpenstein, a w Bułgarii była doradczyni polityczna Louise Slavkova. Wkrótce “Każdy człowiek” otrzyma również znaczące wsparcie ze strony Francji – przed rozpoczęciem prezydencji w Radzie UE.
W bardzo krótkim czasie udało się osiągnąć europejską społeczną solidarność. Uruchomiono petycję internetową EVERYONE, którą podpisało już ponad 255 tys. osób, w ten sposób osiągnięto pierwszy kamień milowy. Deklarowanym celem inicjatywy “Każdy człowiek” jest zdobycie miliona zwolenników w całej Europie oraz współpraca w tym zakresie z uniwersytetami, ośrodkami analitycznymi i organizacjami we wszystkich krajach członkowskich UE.
6 artykułów do Karty Praw Podstawowych UE postulowanych w ramach inicjatywy EVERYONE – Każdy człowiek
Artykuł 1 – Środowisko:
Każdy człowiek ma prawo do życia w zdrowym i chronionym środowisku.
Artykuł 2 – Cyfrowe samostanowienie:
Każdy człowiek ma prawo do cyfrowego samostanowienia. Zabrania się nadmiernego profilowania oraz manipulowania ludźmi.
Artykuł 3 – Sztuczna inteligencja:
Każdy człowiek ma prawo wiedzieć, że stosowane wobec niego algorytmy są przejrzyste, weryfikowalne i sprawiedliwe. Decyzje dużej wagi muszą być podejmowane przez człowieka.
Artykuł 4 – Prawda:
Każdy człowiek ma prawo ufać, że oświadczenia składane przez osoby zajmujące stanowiska publiczne są prawdziwe.
Artykuł 5 – Globalizacja:
Każdy człowiek ma prawo do tego, by oferowane były mu jedynie te towary i usługi, które są wytwarzane i świadczone z poszanowaniem powszechnych praw człowieka.
Artykuł 6 – Pozwy dotyczące praw podstawowych:
Każdy człowiek ma prawo złożyć w sądach europejskich pozew w sytuacji systematycznego łamania Karty praw podstawowych.
Julia Kozak, partner THINKTANK, koordynator programu Miasta Przyszłości
