Przedsiębiorczość w Polsce. Niepewna przyszłość

 

Przedsiębiorcy w Polsce od lat zmagają się z ciągłą zmiennością i niepewnością rynku. W myśl dewizy głoszonej już dwa i pół tysiąca lat temu przez Heraklita z Efezu, że „jedyną stałą rzeczą w życiu jest zmiana” każdego dnia podejmują ryzyko, rozwijają swój biznes, inwestują i tworzą nowe miejsca pracy. Do niedawna wciąż wierzyli w swój sukces, teraz zastanawiają się, jak przetrwać.

W Polsce w bazie REGON jest zarejestrowane prawie 4 mln organizacji, w tym ok 2,2 miliona przedsiębiorstw, z czego 97 proc. to mikro firmy. Udział podmiotów małych wynosi 2,2% (48,9 tys.), średnich – 0,7% (14,8 tys.), a dużych tylko 0,2% (3,8 tys.).[1] Choć liczba przedsiębiorstw nieznacznie rośnie, jednak od lat tempo tego wzrostu maleje. W ostatnich kilku latach przyrost nowych małych przedsiębiorstw (zatrudniających do 9 osób) spadł o ponad 50% (z 5,2% w 2016 roku do 2,1% w 2020 roku).

 

SERYJNE UDERZENIA 

Pandemia wywróciła świat biznesu do góry nogami. Bezpośrednie konsekwencje Covid-19 to m.in. zerwane lub zupełnie przemodelowanie łańcuchów dostaw, zamknięcie lub ograniczenie działalności niektórych branż (gastronomia, hotelarstwo, sektor MICE) czy wreszcie konieczność reorganizacji sposobu pracy (przestoje w produkcji, absencje pracowników, praca zdalna). Z danych opublikowanych przez portal ALEO.com wynika, że w 2021 r. zawieszonych lub zamkniętych zostało aż 452 tys. firm, ale na wznowienie działalności zdecydowało się ok. 140 tys. W grudniu 2021 opublikowany przez Polski Instytut Ekonomiczny oraz Bank Gospodarstwa Krajowego Miesięczny Indeks Koniunktury, mierzący nastroje gospodarcze firm odnotował spadek nastrojów we wszystkich branżach średnio o 3,2 pkt.

Aby pomóc gospodarkom państw członkowskich wyjść z kryzysu spowodowanego pandemią, Unia Europejska przygotowała bezprecedensowy fundusz odbudowy (NewGenerationEU), który jednak do tej pory nie został w Polsce uruchomiony. Rząd w Warszawie starał się co prawda zapobiec kryzysowi poprzez wprowadzenie tarczy finansowej i innych mechanizmów osłonowych, ale jednocześnie nieudolna polityka gospodarcza i fiskalna wpędziły kraj w poważne tarapaty.

Na uwagę zasługuje zwłaszcza kuriozalna polityka Banku Centralnego, polegająca na drukowaniu pieniędzy. Według analiz Pekao w okresie luty 2020 – lipiec 2021 podaż pieniądza wzrosła o 14%, czyli kilkukrotnie szybciej niż sama gospodarka. Wielomiesięczne trzymanie stóp procentowych na niskim poziomie doprowadziło do spadku kosztów kredytów konsumenckich, co się przełożyło na brak zewnętrznego bodźca do ”zaciskania pasa” przez oszczędzanie i rozkręciło spiralę kredytową. Teraz Polacy borykają się z niemożnością spłacenia rat, których wysokość zdążyła wzrosnąć ponad dwukrotnie.

 

 

Drugim katastrofalnym przykładem błędnej polityki państwa jest wprowadzany pośpiesznie, bez odpowiedniego przygotowania program „Polski Ład”, który zamienił się w kompletny nieład. W styczniu 2022 roku okazało się, że kancelaria Sejmu nie potrafiła wyliczyć wynagrodzeń posłom, a księgowe w kilku milionach organizacji i firm wyrywały sobie włosy z głowy. Jeszcze w grudniu 2021, związkowcy Krajowej Administracji Skarbowej alarmowali w liście do Premiera, że o szczegółach przepisów i trybie swojej pracy dowiadują się z mediów a interpretacje zawarte w programie są niejasne nawet dla nich.

W lutym 2022 roku do listy wyzwań stojących przed polskimi przedsiębiorcami doszła rosyjska inwazja na Ukrainie i potężne tarcia geopolityczne, skutkujące min. drastycznym wzrostem cen energii na rynkach światowych, co się przekłada na podwyżki wszystkiego, w tym materiałów budowlanych, benzyny, żywności etc. W konsekwencji mamy dwucyfrową inflację, z którą przyjdzie nam żyć zapewne przez co najmniej kilkanaście miesięcy. Utrzymuje się także spadek poziomu inwestycji (o 16-17%), obserwowany już od kilku lat. W porównaniu z pozostałymi 26 krajami Unii Europejskiej (21,5%) Polska plasuje się na trzecim miejscu od końca.

 

ZBLIŻA SIĘ KATASTROFA

Po koniec października 2021 roku został opublikowany rokroczny raport  International „Tax Competitiveness Index” (https://tax-competition.org/) oceniający prawo podatkowe w 37 krajach OECD. Polska zajęła drugie miejsce od końca, podtrzymując kilkuletni trend spadkowy. W tym przypadku trudno będzie w kolejnych latach utrzymać ten trend – trudno bowiem niżej upaść. Biorąc pod uwagę czynnik pomijany w ocenie TCI czyli zmienność przepisów i tempo wdrażania zmian, najpewniej już dziś Polska przegoniłaby Włochy zajmując niechlubną, ostatnią pozycję.

Zgodnie z dewizą „Fluctuat nec mergitur” (rzuca nim fala, lecz nie tonie) umieszczoną na herbie Paryża, przedsiębiorcy mogą sobie poradzić ze zmianami rynkowymi, ale  z nieudolnymi działaniami Państwa już nie. Jednocześnie politycy powinni pamiętać, że jest również i odwrotnie – żaden rząd nie poradzi sobie bez przedsiębiorców. Choć na przekór słowom Margaret Thatcher Państwo ma jednak swoje pieniądze (np. z zarządzania majątkiem) to w praktyce przychody z tego tytułu (szacowane na ok 30 mld PLN rocznie) nie starczyłyby nawet na pokrycie podstawowych kosztów Programu 500+. Prawda jest taka, że ponad połowa przychodów do publicznej kasy pochodzi od firm, więc żadne państwo nie może dobrze funkcjonować bez sprawnie działającego i płacącego podatki sektora prywatnego.

Eksperci badający wypadki lotnicze w większości analiz potwierdzają, że do katastrofy zazwyczaj nie doprowadza jedna ale szereg przyczyn, często niezwiązanych ze sobą. Obciążenia wynikające z nieprzemyślanych regulacji prawnych i błędnej polityki fiskalnej w zestawieniu ze zmianami otoczenia rynkowego, trwającymi drugi rok falami covidowymi, dwucyfrową inflacją i wojną w najbliższym sąsiedztwie zapowiadają pewną katastrofę nie polskich firm ale i polskiego Państwa. Istnieje realna obawa, że jeśli w ciągu kilku najbliższych lat czynniki wpływające na funkcjonowanie przedsiębiorczości w Polsce nie zmienią się na bardziej korzystne, ona w końcu przestanie istnieć.  

[1] GUS, 2021

 

Michał Smagowicz, Dyrektor Wykonawczy, THINKTANK

 

 

POWRÓT ↵

 

Related Posts

Begin typing your search term above and press enter to search. Press ESC to cancel.

Back To Top