Unia Europejska prowadzi politykę handlową, która ma zapewnić jak najlepsze możliwości współpracy ekonomicznej z krajami trzecimi. Jej elementem są umowy o wolnym handlu i inwestycjach. UE podpisała dotąd 41 takich porozumień z 72 krajami.
Zmianom w międzynarodowym handlu była poświęcona debata, zorganizowana 27 maja 2021 w ramach cyklu „Rozmowy o Europie”, prowadzonego przez ośrodek THINKTANK i Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce.
Wzięli w niej udział: Hanna Zdanowska – Prezydent Łodzi; Andrzej Dycha – były wiceminister gospodarki i negocjator WTO, ekspert Team Europe; oraz prof. Witold Orłowski – ekonomista, członek Narodowej Rady Rozwoju, b. rektor Uczelni Vistula. Dyskusję prowadziła dr Małgorzata Bonikowska, prezes THINKTANK.
NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE
Handel zagraniczny zawsze był siłą napędową rozwoju gospodarczego. Po II wojnie światowej twórcy nowego międzynarodowego ładu uznali, że wielostronna współpraca ekonomiczna pomiędzy narodami pomoże w odbudowie gospodarek i polepszeniu relacji między państwami.
Handel stabilizuje sytuację międzynarodową, bo kraje, które ze sobą współpracują na polu gospodarczym, mają mniejszą skłonność do konfliktów i są bardziej otwarte na wartości partnera. Z czasem ukształtował się model oparty na coraz bardziej złożonych specjalizacjach gospodarek narodowych i powiązanych łańcuchach wartości.
Te rozliczne więzi i kooperacje tworzą swoisty wspólny rynek światowy, choć nie tak zintegrowany jak europejski. W tym globalnym sporo jest różnorodnych barier, protekcji
i mechanizmów rywalizacji. Jak informuje ekonomista prof. Witold Orłowski, mimo tych zakłóceń tempo wzrostu handlu globalnego było przed pandemią znacznie wyższe niż wzrost globalnego PKB.
NIEJEDNOZNACZNA ROLA WTO
Światowa Organizacja Handlu (WTO), która istnieje od 1995 roku i zrzesza obecnie 164 państwa oraz 25 obserwatorów, stara się znosić bariery w handlu międzynarodowym. Jej członkami są również kraje UE. Dlaczego zatem Unia zawiera odrębne traktaty handlowe
z krajami trzecimi? Andrzej Dycha, b. wiceminister gospodarki i negocjator WTO wyjaśnia, że powodem są wewnętrzne napięcia i rozbieżności interesów występujących między państwami i blokami państw. Negocjacje zmierzające do usunięcia tych barier od kilku lat nie posuwają się do przodu, a próby naprawy tej sytuacji i reformowania organizacji nie przynoszą efektów. Prof. Witold Orłowski dodaje, że WTO jako organizacja globalna siłą rzeczy stara się pogodzić interesy wszystkich i szuka dla nich największego wspólnego mianownika, czyli wprowadza najbardziej podstawowe reguły i ułatwienia. Wiele krajów widzi jednak potrzebę głębszej współpracy handlowej i właśnie z nimi UE zawiera odrębne traktaty.
UE I RESZTA ŚWIATA
Na tym tle Europa jest regionem, który usunął najwięcej barier w rozwoju międzynarodowego handlu. Unijny Wspólny Rynek umożliwia swobodny przepływ towarów i usług, ale również ludzi i kapitału pomiędzy członkami jednolitego rynku. .Ponadto UE stara się poszerzać granice swobodnego handlu we współpracy z wieloma innymi regionami i państwami. Służą temu zawierane z nimi umowy handlowe. Poszerzają one wymianę handlową i wzajemne inwestycje oraz usuwają bariery, które pojawiają się na tej drodze. UE zawiera także umowy, które nie regulują handlu na warunkach preferencyjnych, ale są częścią szerszych porozumień, takie jak umowy o partnerstwie i współpracy.
Negocjacje co do umów handlowych są prowadzone według zasad określonych w art. 218 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W czerwcu 2018 r. Rada Europejska podkreśliła, jak ważne jest informowanie wszystkich zainteresowanych stron – w tym parlamentów narodowych i społeczeństwa obywatelskiego – o postępach w negocjacjach i o treści negocjowanych umów.
KOMENTARZE UCZESTNIKÓW DEBATY
Prof. Witold Orłowski:
- WTO jako organizacja globalna siłą rzeczy stara się pogodzić interesy wszystkich i szuka dla nich największego wspólnego mianownika, czyli wprowadza najbardziej podstawowe reguły i ułatwienia. Wiele krajów widzi potrzebę głębszej współpracy handlowej i właśnie z nimi UE zawiera odrębne traktaty.
- W wyniku doświadczeń w okresie pandemii może nastąpić spowolnienie globalizacji
i ograniczenie handlu światowego. Jakkolwiek protekcjonizm jest fałszywą receptą, mogącą doprowadzić do katastrofy gospodarczej, liczba barier tego rodzaju rośnie na całym świecie. - Takim tendencjom należy przeciwdziałać, bo finalnie na ograniczeniach w handlu wszyscy mogą stracić. Przykładem jest szybko rozwijająca eksport gospodarka polska, dla której zahamowania w handlu mogą oznaczać spadek produkcji i usług na rynki zagraniczne, a tym samym spowodować ograniczenie wzrostu PKB.
Andrzej Dycha:
- Umowy handlowe UE są odpowiedzią na niewydolność Światowej Organizacji Handlu. Dla Polski mają ogromne znaczenie, bo umożliwiają szersze wyjście na świat firmom
z rozwijającego się regionu środkowoeuropejskiego, a nie tylko podmiotom
z najsilniejszych gospodarek, takich jak niemiecka czy francuska. - Prawdopodobnie pandemia skoryguje międzynarodowe łańcuchy produkcji i dostaw. Dziś koncentracja dostawców w jednym regionie zaczyna być postrzegana jako ryzyko w tych dziedzinach gospodarki, które mają kluczowe znaczenie dla zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa narodowego. Można się spodziewać zmian w kierunku znacznie większej niż dotąd samowystarczalności poszczególnych państw lub takich bloków jak UE.
Hanna Zdanowska:
- Łódź przed transformacją w Polsce była znanym ośrodkiem przemysłu włókienniczego, eksportującym znaczną część swojej produkcji. Po 1989 r. nastąpiło wygaszenie tej aktywności, a miasto i region popadły w stagnację i wysokie bezrobocie. Wtedy dzięki otwarciu polskiego rynku pojawili się inwestorzy zagraniczni, którzy na początku uruchamiali głównie montownie, ale nauczyli też pracowników nowej kultury korporacyjnej, nowoczesnej organizacji pracy i nowych technologii.
- Na te nowe zjawiska odpowiedziały łódzkie uczelnie tworzeniem najbardziej potrzebnych w regionie kierunków studiów, a podaż dobrze przygotowanych absolwentów przyciągnęła kolejne, już bardziej złożone inwestycje, w tym także centra usług biznesowych. Dziś Łódź jest kwitnącym ośrodkiem produkcji i eksportu,
z dobrymi perspektywami na przyszłość. - Łódź zbudowała w ostatnich latach nowoczesne firmy i centra usługowe oraz ma potrzebę i potencjał, by produkować jeszcze więcej i jeszcze lepiej. Jakiekolwiek ograniczenia w handlu międzynarodowym byłyby dla tych aspiracji poważną przeszkodą.
- UE powinna aktywnie działać na rzecz modernizacji WTO i współpracować z partnerami międzynarodowymi w celu powstrzymania wojen handlowych i znoszenia barier protekcyjnych. Były one przeszkodą dla świata już przed pandemią, a teraz mogą znacznie utrudnić odbudowę gospodarek dotkniętych jej skutkami.
https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/trade-policy/trade-agreements/
WNIOSKI Z DEBATY
- Umowy handlowe UE powinny być narzędziem promowania unijnych wartości: zrównoważonego rozwoju, ochrony klimatu i przyrody, respektowania praw pracowniczych, eliminacji pracy dzieci, pobudzania rozwoju krajów ubogich.
- W ramach Partnerstwa Wschodniego, którego Polska była współautorem, UE zawarła umowy handlowe ze swymi wschodnimi sąsiadami: Ukrainą, Gruzją i Mołdawią. Gospodarczy rozwój sąsiadów UE na wschodzie leży w interesie Polski i całej UE,
a chociaż wzrosła wartość obrotów handlowych UE z tymi krajami, potencjał tej współpracy jest nadal niedoszacowany. Warto więc zachęcać europejskich przedsiębiorców do poszerzania współpracy handlowej z krajami Partnerstwa Wschodniego. - Mimo koniecznej otwartości na współpracę międzynarodową trzeba dbać o interesy gospodarki i konsumentów w UE. Celem nie powinno być zawarcie porozumienia za wszelką cenę. Negocjacje umów o wolnym handlu i inwestycjach są trudne i nie zawsze udaje się je sfinalizować.
- Należy zwiększać wiedzę Europejczyków o zakresie umów gospodarczych UE.
W Polsce szczególnie warto podkreślać rolę inwestycji zagranicznych w modernizacji gospodarki i podnoszeniu ogólnego poziomu życia Polaków. - Należy uświadamiać przedsiębiorcom, że dzięki umowom handlowym UE poszerzają się ich rynki zbytu a ceny kupowanych przez nich surowców
i półproduktów są niższe.
