Opublikowano 10.11.2023
Przyjmowanie do Unii Europejskiej nowych krajów zawsze budziło wiele emocji w państwach członkowskich. Od 2013 roku, kiedy jako ostatnia weszła do organizacji Chorwacja, polityka rozszerzenia była w zasadzie zamrożona. Inwazja Rosji na Ukrainę zmieniła tę sytuację stawiając wiele kwestii w nowym świetle. W odpowiedzi na kryzysową sytuację Ukraina i Mołdawia uzyskały w przyspieszonej formie status kandydatów do UE, zwiększając to grono do 8 państw. Teraz kluczowe jest zrozumienie, że rozszerzenie przyniesie korzyści wszystkim. I że musi objąć również Bałkany Zachodnie.
Rozszerzanie Unii Europejskiej to kompleksowy proces, który wymaga uwzględnienia aspektów prawnych, instytucjonalnych oraz potrzeby przeprowadzenia głębokich reform strukturalnych nie tylko w państwach kandydujących, ale także w samej Unii. Wyzwania te są zarówno geopolityczne, jak i gospodarcze, a także dotyczą samego funkcjonowania instytucji unijnych.
Potrzeba reform instytucjonalnych
Procedura przyjęcia nowych państw członkowskich oparta jest na jasno określonych zasadach traktatu akcesyjnego. Niemniej jednak, dynamicznie zmieniające się warunki, takie jak sytuacja w Ukrainie, a szczególnie to, jakie tereny nie znajdują się pod kontrolą rządu w Kijowie, czy kwestie związane z systemem Schengen, wymagają elastyczności i gotowości Unii do dostosowywania się do nowych okoliczności.
Z przyjmowaniem nowych członków UE wiążą się także wyzwania instytucjonalne, takie jak liczba mandatów w Parlamencie Europejskim, zmiany w składzie Komisji Europejskiej oraz dostosowanie systemu głosowania w Radzie UE. Te zmiany są kluczowe dla zachowania sprawnego procesu decyzyjnego w Unii i wymagają dokładnego przemyślenia oraz konsensusu między państwami członkowskimi.
Aby sprostać tym wyzwaniom, UE musi stać się silniejsza, bardziej zintegrowana i gotowa do wprowadzenia reform. W sytuacji, gdy liczba państw członkowskich przekroczy 27, sprawą zupełnie zasadniczą wydaje się rozszerzenie głosowania większością kwalifikowaną i pogłębianie współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej, aby zapewnić stabilność i bezpieczeństwo w Europie.
W tym kontekście, kraje takie jak Polska odgrywają kluczową rolę. Istotne jest, abyśmy aktywnie uczestniczyli w dyskusji na temat przyszłości Unii i mieli jasno określoną wizję odnośnie do kierunku, w którym powinna podążać integracja europejska. Rozszerzenie UE, zwłaszcza włączenie Ukrainy, doprowadzi do zmiany układu sił w Europie.
Polska, jako główny zwolennik rozszerzenia UE na wschód, musi być przygotowana na wpływ członkostwa Ukrainy na swoją gospodarkę i stosunki dwustronne. Konieczne są więc działania dostosowawcze, a także poważne analizy makroekonomiczne. Warto również podkreślić znaczenie strategicznych relacji z Ukrainą w różnych sektorach, takich jak przemysł zbrojeniowy i rzecz najbardziej kontrowersyjna, ale niezwykle aktualna i ważna – rolnictwo.
„Zapomniane” Bałkany Zachodnie
Rosyjska agresja na Ukrainę stanowiła brutalne przypomnienie, jak istotne jest wspieranie demokratycznego i stabilnego rozwoju wschodnich oraz południowo-wschodnich sąsiadów Unii Europejskiej. Poprzez wojnę, prowadzenie kampanii dezinformacyjnych i podsycanie napięć narodowościowych, Rosja dąży do zdestabilizowania całego regionu.
Jednocześnie, w obliczu przyznania statusu kandydata do członkostwa w Unii Europejskiej Ukrainie, Mołdawii i warunkowo Gruzji (w czerwcu 2022 r.), w krajach Bałkanów Zachodnich pojawiają się obawy dotyczące ich własnej pozycji i relacji z Unią. Polityka rozszerzenia była dotychczas jednym z najskuteczniejszych narzędzi w zewnętrznej polityce UE, jednakże w ciągu ostatnich lat zaufanie Bałkanów Zachodnich do Unii uległo osłabieniu.
Aby zatem utrzymać zaangażowanie tych państw i przyśpieszyć ich proces integracji z Unią, kluczowe jest intensyfikowanie działań na rzecz umacniania demokracji oraz współpracy z siłami proeuropejskimi, zarówno na poziomie politycznym, jak i społeczeństwa obywatelskiego. Niezbędna jest elastyczność procesu akcesyjnego, który szybko nagradza postępy i stosuje sankcje w przypadku cofnięcia się w rozwoju. Taka strategia pozwoli na skuteczniejszy nadzór ze strony UE i stworzy bezpośrednie bodźce do reform.
Ważne jest, aby Bałkany Zachodnie nie zostały pozostawione same sobie w obliczu nowych wyzwań wynikających dla regionu z konfliktu na Ukrainie. Swoistą reakcją UE na agresję Rosji była jednomyślna zgoda wszystkich 27 państw członkowskich na rozpoczęcie rozmów akcesyjnych z Macedonią Północną i Albanią w lipcu 2022 r., a w grudniu tegoż roku Bośnia i Hercegowina uzyskała status kraju kandydującego. Kosowo natomiast uzyskało zniesienie wymogu wizowego (najpóźniej) od stycznia 2024 r.
Integracja Bałkanów Zachodnich z Unią Europejską jest zatem kluczowym elementem stabilności na kontynencie europejskim, a wspieranie demokratycznych reform i rządów prawa w regionie umożliwi UE zdobycie nowych partnerów i zapewni rozprzestrzenianie się wartości europejskich oraz strefy bezpieczeństwa na wschód i południe Europy.
